Du Xuân bâng khuâng hương vị Tết Hội An

Mấy năm gần đây, người ta có xu hướng tìm hiểu về Tết Nhật Bản, Tết Hàn Quốc, Tết Thái Lan... và ý tưởng ra nước ngoài “ăn” Tết càng ngày càng đông mà quên rằng Tết “dân mình” cũng không thiếu những nơi đáng đến - hòa mình - cảm nhận và thưởng thức...

Hội An, thành phố cổ được Unesco công nhận là di tích văn hóa Thế giới với những nét đặc thù của một khu đô thị cũ, truyền thống của hơn một thế kỷ nay. Tuy không cách xa Đà Nẳng phồn hoa là bao nhiêu nhưng Hội An vẫn giữ những cái riêng của mình, qua những festival, những đêm trăng rằm và nhất là không khí ngày Tết Nguyên Đán. Người Hội An có nhiều phong tục tập quán riêng, vừa đa dạng vừa phong phú... nhưng cũng rất “Hội An”. Ngoài những phong tục như đón Ông bà, cúng giao thừa, đi chùa hái lộc, cúng năm mới thì nét lạ ở Hội An là những món ăn nghe rất quen mà cũng đậm đà lạ.

Trước và sau giờ giao thừa vài phút, nhà nhà đều tiến hành lễ “cúng giao thừa” hay “cúng đầu năm”. Lễ cúng này rất đơn sơ, chỉ có hoa quả, bánh mứt, không dùng rượu và thịt cá, thường diễn ra ở ngoài sân, ở trước hiên nhà, nơi có thể nhìn thấu cả trời đất. Lễ cúng giao thừa không nhằm tới một vị thần thánh cụ thể nào mà hướng về tất cả những thế lực siêu nhiên vô hình, cầu mong cho năm mới an khang, thịnh vượng.

Cúng xong, người ta thường vãi gạo, muối ra khắp bốn phương, tám hướng, ngụ ý tặng lương thực, thực phẩm cho những vong hồn không nơi nương tựa. Đèn, nến lung linh khắp phố, khói hương trầm lan tỏa thơm ngát đất trời, hướng mọi tâm hồn về nơi chí thiện.

Về chuyện ăn uống trong ngày Tết thì người Hội An quả là rất sành về ẩm thực. Có những món ăn ngon, lạ miệng mà chỉ ở Hội An mới có. Chịu ảnh hưởng văn hóa Trung Quốc qua mấy thế kỷ làm ăn, buôn bán cho nên có nhiều món ăn không hẳn là thuần Việt, tiêu biểu như món cao lầu, mì hoành thánh, bánh tổ... Vào ngày Tết, người Hội An phải có và làm thật nhiều bốn loại bánh tét, bánh tổ, bánh nổ, bánh in, nhưng xem ra, bánh tổ được đặt hàng đầu. Do đó mới có những câu ví “Nem chả Hòa Vang - bánh tổ Hội An - khoai lang Trà Kiệu - thơm rượu Tam Kỳ”. Bánh tét và bánh in chúng ta có thể thấy hàng ngày, riêng bánh tổ và bánh nổ là hai thứ bánh đặc biệt dành cho Tết. Đặc điểm chung của 4 loại bánh là nguyên liệu chính chỉ là gạo nếp.

(Đông y cho rằng gạo nếp dễ tiêu khiến ấm bụng, vì vậy người mắc chứng viêm loét dạ dày khi ăn cơm nếp, bụng sẽ dễ chịu hơn. Tuy nhiên, ăn nhiều gạo nếp cũng không tốt vì nếp sẽ sinh nhiệt, làm sưng lợi, lên mụn nhọt. Những người có mụn nhọt nhiều, vết thương chưa lành… cũng được khuyên kiêng ăn nếp. Gạo nếp rang có thể chữa được những bệnh thông thường như chảy máu cam, sốt nôn ói, tiêu chảy mất nước, đau bụng, kiết lỵ, lợi sữa, són tiểu sau sinh, rạn nứt xương).



Cũng như bánh tét, bánh chưng, bánh tổ được nấu trước ngày Tết. Nguyên liệu là nếp và đường. Nếp phải chọn loại thật tốt, phơi thật khô rồi đem xay thành bột. Bột nếp và đường đem ‘’sên’’ cho thật kỹ, lọc bỏ hết tạp chất rồi thêm vào chút nước gừng tươi để làm tăng hương vị. Sau đó, cho bột vào chiếc khuôn đan bằng nan tre (trông như rọ có đường kính chừng 10-15 cm), bên trong có lót sẵn lớp lá chuối khô. Bánh được gói lại và dùng tăm tre ghim kín các mép lá. Mỗi bánh cân nặng chừng 500gr và cho vào chõ hấp chín. Lúc vừa vớt ra, nhanh chóng rắc một lượt mè đã rang chín lên trên mặt còn nóng của bánh tổ. Công đoạn cuối cùng là đem bánh phơi nắng độ hai hôm, đến khi bánh cứng. Ðiều quyết định là kinh nghiệm của người nấu. Bánh cứng hay nhão quá đều hỏng. Tuyệt nhất là bánh vừa phải, mềm mại, thơm ngon. Khi mời khách thì cắt ra từng lát ăn sống, nướng hoặc chiên vàng hai mặt.

Loại bánh thứ nhì không thể thiếu là bánh nổ. Tại sao lại gọi là bánh nổ? Đơn giản chỉ vì người ta rang thóc nếp cho nổ bung để làm bánh. Muốn có những lát bánh nổ thơm ngon giòn ngọt, người ta chọn nếp từ vụ trước, phơi cất kỹ càng. Gần ngày làm bánh, nếp lại được đem ra phơi cho thật khô, khi rang mới nổ to, bung ra như hoa chanh, hoa cam (nếu chỉ bung như búp, khó mà làm bánh). Nếp khô rang trên bếp than hồng, hạt nổ, bung vỏ trấu ra, khoe ruột trắng ngần. Sau khi sàng sảy, giần đãi cho sạch vỏ trấu thì bắt đầu đóng bánh. Bàn đóng bánh nổ bằng gỗ hình chữ nhật có kích thước 36 cm x 4 cm lắp đứng trên đế gỗ vững chắc. Dùng chày đầu trên tròn, đầu dưới chữ nhật vừa khít với khuôn bánh để đóng cho bánh mịn. Có thể dùng đường kính trắng, cũng có thể lấy đường mặt chiên là đường thủ công ở lớp trên cùng của muỗng mật làm bánh nổ. Khi thắng đường, múc lên, đường kéo thành sợi tơ là được. Trộn nước đường đã thắng với bỏng nổ có pha chút nước cốt gừng cho bánh thơm rồi đổ vào khuôn. Đặt đầu chày chữ nhật khít khuôn bánh, lấy vồ nện lên đầu tròn theo nhịp đều. Bánh ép ngót thì đổ tiếp cho đầy khuôn là được. Tháo khuôn sẽ được một “cây nổ” dài. Đưa “cây nổ” lên sịa, tức là sấy trên sàn lửa than cho khô. Dùng lưỡi dao mỏng cắt bánh thành từng lát dày nửa phân và sấy lần nữa để bánh thật giòn, cho vào các túi ni-lông chống ẩm. Ngày xưa thì gói bằng lá chuối khô, chống ẩm tốt mà lại có mùi thơm của lá. Cả hai loại bánh đều làm từ nếp và đường, chỉ có cách chế biến là khác nhưng có hương vị độc đáo, nhất là khi nhâm nhi với chén trà sen ngút khói.

Ngày Tết, ở đây còn có món chè đậu đen đặc quánh, xôi đậu đen ngọt lựng, bánh bột đậu xanh thơm ngon, bánh su-sê thật hấp dẫn... Món ăn mặn được người Hội An ưa thích nhất vào ngày Tết là món bánh tráng cuốn với thịt ba chỉ luộc và rau sống. Các món trên ăn với nước mắm Nam Ô nữa thì tuyệt vời. Ngoài ra, người Hội An còn thích món giò heo hầm thuốc Bắc hay với đậu đen, thịt kho tàu, mạc nạm (bò kho theo kiểu địa phương)…

Tết Hội An kết thúc vào khoảng mồng bốn hoặc mồng năm khi mọi nhà đã làm lễ cúng “đưa ông bà” hay “tiễn ông bà” về lại cõi vĩnh hằng.

Bạn hãy thử một lần du Xuân về Hội An – một vùng đất, vùng văn hóa đáng đến – để hòa mình, cảm nhận và thưởng thức… và thêm yêu đất nước, con người Việt Nam.
(Trích nguồn thucphamvadoisong)

Chúc năm mới AN KHANG THỊNH VƯỢNG Đọc tiếp...